एकबेला ट्वीटर-फेसबुकमा हाइवे फिल्म बारे थोरै मात्र पनि वास्तविकता लेख्यो भने जवाफ नपाउने कुरै थिएन। उँचो उँचो स्वरमा भन्थे– ‘फर्मुला फिल्म हेर्न बानी परेका मूर्खहरुले यो बुझ्दैनन्। क्रिटिक्सहरुले बुझ्छन्, बौद्धिकहरुले बुझ्छन्।’ लाखौं खर्चेको विज्ञापनका पछिको यस्तो चलाखीपूर्ण प्रचाराशैलीले प्रदर्शनअघि सुपर हिट हाइवे प्रदर्शनपछि सुपर फ्लप भएको छ। हलहरुमा एक साता पनि नटिकेको हाइवे यतिबेला राजधानीका सबै मल्टिप्लेक्ससहित राजधानीका सबैजसो हलहरुबाट उत्रिसकेको छ।

किन फ्लप भयो हाइवे ? यो प्रकरण १९ औं शताब्दीको लोकप्रिय कथा इम्पोरर्स न्यु क्लोथ्स जस्तै छ।

कथामा मुर्खहरुले मात्र बादशाहलाई नांगो देख्छन् भन्ने ठगहरुको चतुर्याइपूर्ण प्रचारपछि बादशाहलाई हुक्के चिलिमे, बैठकै, भारदार, मन्त्री, प्रधानमन्त्रीसँगै आमजनता पनि भन्छन्– ‘ओहो! कस्तो सुहाउँदिलो बुट्टेदार लुगा। यो लुगामा हाम्रा बादशाह क्या हिरो देखिएका।’ बादशाहले यस्तो मिठास सुन्नुमा कारण थियो– आश, त्रास र सम्बन्धको मनोविज्ञान। नांगै सहर परिक्रमा गरिरहँदा भीडको बीचबाट एक बालकको आवाजले बादशाहलाई झसंग बनाउँछ। ‘हाम्रा बादशाह त नांगै हिँडिरहेका छन्!’ त्यसपछि यसो तल हेर्छन् त सबै माल छर्लङ! कथामा यसरी ठगहरुको चतुर्यातइँ प्रचारशैली खुलासा हुन्छ।

हाइवेको उतारचढाव ठिक यही शैलीमा भएको छ। निर्माण पक्षले सुरुदेखि आक्रमक प्रचारमा उत्रियो। न्यु नेपाली सिनेमा सहितका सोसल जक्सनमा हाइवे बारे थोरै मात्र पनि वास्तविकता लेखे दर्शक ललकार्न भाडाका छापामार तयार राखियो। अर्कोतर्फ आश, त्रास र सम्बन्धबाट प्रभावित गिनेचुनेका केही पत्रकारहरुले लेखे– ‘ओहो! एउटा ऐतिहासिक मौलिक फिल्म जसले नेपाललाई पहिलो पटक संसारभर चिनाउँदैछ। तर यो फिल्म हेर्न चै जान्नुपर्छ। मसला फिल्ममा रेखा थापा हेर्नेहरुलाई यो मन पर्नेछैन। यो त ती भन्दा धेरै उँचो विश्वस्तरको नेपाली सिनेमा हो।’ 🙂 भाडाका छापामारको काम २४ घण्टै हाइवेको प्रचार गर्नु थियो कसैले अलिकति मात्र पनि आलोचना लेखे तिनलाई शाब्दिक आक्रमण गरी ठेगान लगानु तिनको मुख्य ड्युटी हुन्थ्यो।

यस कारण प्रदर्शनअघि खुब हिट भयो हाइवे। तर हिट हाइवे जब दर्शकबीच आयो दर्शक रेखा थापाको सिनेमासँग जति पनि सन्तुष्ट हुन सकेनन्। ठगिएको अनुभव गरेका दर्शकहरुले निर्माताको मुखिन्जेल नै नारा घन्काए– ‘तिम्रो सिनेमा ९० मिनेटको यातना हो, हाम्रो ३ सय फिर्ता देउ।’

मिडिया बहस
हाइवेले केही मिडिया बहस पनि जन्माइदिएको छ। को हैन क्रिटिक्स ? कसले लिन्छ क्रिटिक्सको ठेक्का ? मूलधारे मिडियाका फिल्म पत्रकार सोसल मिडियाको समीक्षा अघि रक्षात्मक बनेको विषय पनि रोचक छ। हाइवेको परस्पर विरोधी समीक्षासँगै गिनेचुनेका फिल्म क्रिटिक्समाथि नैतिक प्रश्न झुण्डाइदिएको छ– कसका लागि समीक्षा गर्ने निर्देशक–निर्माताका लागि वा दर्शकका लागि? फिल्मको लजिकल समीक्षा गर्ने हो वा प्रतिरक्षात्मक प्रचार? निर्माता–निर्देशकको कोचिङ क्लास लिएर समीक्षा गर्ने हो वा क्रिटिक्सको स्वतन्त्र हैसियत हुनुपर्छ?

रेखा थापालाई किन गाली ?
हाइवे निर्माण पक्षले प्रचारका क्रममा सुरुदेखि नै मुलधारे नेपाली सिनेमालाई गाली गरेर आफूलाई अब्बल सावित गर्न खोज्यो। तर आफ्ना राम्रो पक्ष के हो भनेर सावित गर्न कहिलै सकेन। ‘रेखा थापाको तीघ्रा हेर्न बानी परेकालाई यो सिनेमा मन पर्ने छैन। हामी फर्मुला फिल्म हैनौं’ जस्ता स्ट्याटस निर्माता र उनका सहयोगीको टाइमलाइनमा अझै छन्। अरुलाई खसालेर स्थापित हुने चिन्तन, सोचको मूल्य यतिबेला हाइवले चुकाएको छ। वास्तविकता के हो भने ४–५ वर्षमा एउटा फिल्म बनाउने अनि बाँकी समय गफ चुटेर बिताउने फरकधारेहरुका लागि मूलधारे (नेपाली, हिन्दी, इङ्लिस) सिनेमाहरुले नै दर्शक तयार पार्दिएर गुन लाएका हुन्। अर्को वास्तविकता के पनि हो भने अझै पनि नेपाली सिनेमा उद्योगको मेरुदण्ड रेखा थापा र भुवन केसीहरुले बनाउने सिनेमा नै हुन्।

निर्देशकले फिल्म कस्तो बनायो? राम्रो (मेकिङ र बजारको दृष्टिले) बनायो कि बनाएन? कथा भन्न सक्यो कि सकेन? नेपाली सिनेमाका लागि यी कुराले महत्वपूर्ण अर्थ राख्ने हुन्। हाइवे स्ट्रक्चरको हिसाबले फरकधारको सिनेमा हो। तर के फरकधारको हुँदैमा उसले मेकिङलाई झुस्ताङ बनाउने छुट हुन्छ ? फरकधारको हुँदैमा कथामाथि कथा खप्टेर कथाबिहीन बनाउने छुट हुन्छ ? कुन क्रिटिक्सले भन्न सक्छ छरिएका कथाहरुमा पात्रहरुका मनोदशा मेसिनले मात्र काट्ने हो मनोविज्ञानको जरुरी पर्दैन ? नेपाली सन्दर्भमा हाइवे फरकधारको फिल्म पक्कै हो। तर रेखा थापाको कसले चोर्यो मेरो मन जति पनि कथालाई सम्हाल्न नसक्नेहरुले फर्मुला फिल्मलाई गाली गर्नु आफैँमा मजाक हो।

नेपाली दर्शकले फरकधारका सिरियस सिनेमा रुचाएका प्रशस्त उदाहरण छन्। श्यामश्वेत ‘आर्टिष्ट’ काठमाडौंमा झण्डै एक महिना चलेको थियो। ‘धोविघाट’ले पनि दर्शकको ताली पाएकै हो। भोलि पनि फरकधारे सिनेमा चल्ने नै छन्। तर किन चलेन हाइवे ? युनिभर्सल एप्रोचको सिनेमा मिडियमलाई यो ऐनाबाट हेर, उसरी हेर, फलनाको रिभ्यु हेरेर बुझ भनेर दर्शकलाई सिकाउनुपर्ने अवस्था आफैँमा फिल्म फ्लपको स्थिति हो जसको सुरुवात निर्माण पक्ष आफैँले गरेको थियो।

बुड्डी लडा पासा, बुड्डी!
अकबरी सुनलाई कसरी लाइरहनु पर्दैन। राम्रो सिनेमा निर्माण गर्न सके ‘नेपाललाई संसारमा चिनाउने हाइवे हो’ भनेर उत्तेजक प्रचार गर्नै पर्दैन। सिनेमा राम्रो भए ट्वीटर-फेसबुकमा भाडाका छापामारलाई निर्देशकको घरमा डिनर खुवाई यसो यसो गरी समीक्षा गर्ने भनेर कोचिङ दिनु पनि पर्दैन। दर्शकीय सर्वोच्चताको युग हो जहाँ राम्रो फिल्मको प्रचारमा दर्शक आफैँ समय खर्चिन तयार छन्। उदाहरण हाम्रा सामु छः लुट। र नराम्रोलाई ठिक लाउन पनि दर्शक आफैँ तयार छन्। उदाहरण हाम्रा सामु छः हाइवे।

यो प्रकरणले ट्विटर-फेसबुकका केही मै हुँ भन्ने ठालुहरुलाई किनेर आफू अनुसार परिचालित गर्दैमा उनीहरुले चाहे जस्तो परिणाम आउँदैन भन्ने गतिलो शिक्षा दिएको छ। राम्रो सामान्य दर्शकमाथि उनीहरुले आफ्नो विचार जतिसुकै थोपर्न खोजे पनि अन्ततः स्वतन्त्र विचार नदब्ने प्रमाण पनि हो यो।

निर्माता समीर दीक्षितको ट्वीट नमुना।